เกมส์ เกม

คำสอน "สุนทรภุู่" ตอน สัจธรรมแห่งชีวิต

สัจธรรมแห่งชีวิต

                                   อันทุกข์โศกโรคภัยในมนุษย์
                           ไม่รู้สุดสิ้นลงที่ตรงไหน
                           เหมือนกงเกวียนกำเกวียนเวียนระไว
                           จงหักใจเสียเถิดเจ้าเยาวมาลย์ ฯ
                                                                                                                     พระอภัยมณี




                                    ถึงรูปรสกลิ่นเสียงไม่เที่ยงแท้
                           ย่อมเฒ่าแก่เกิดโรคโศกสงสาร
                           ความตายหนึ่งพึงให้เห็นเป็นประธาน
                           หวังนิพพานพ้นทุกข์สนุกสบาย ฯ
                                                                                                                      พระอภัยมณี




                                    อันตัวเรานี้เป็นไรจะไม่แก่
                           เห็นเที่ยงแท้ความตายไม่ใหลหลง
                           อนิจจังสังขารไม่ยืนยง
                           ชีสององค์ปลงทุกขังหวังนิพพาน ฯ
                                                                                                                       พระอภัยมณี




                                    โบราณท่านสมมติมนุษย์นี้
                           ยากแล้วมีใหม่สำเร็จถึงเจ็ดหน
                           ที่ท่านโศกโรคร้อนค่อยผ่อนปรน
                           คงจะพ้นโทษทัณฑ์ไม่บรรลัย ฯ
                                                                                                               เสภาเรื่องขุนช้างขุนแผน




                                    อนิจจังสังขารนั้นไม่เที่ยง
                           คิดหลีกเลี่ยงเสียบ้างหวาหากุศล
                           จะได้ชมช่อสวรรค์ในชั้นบน
                           คิดผ่อนปรนด้วยปัญญาหาอุบาย ฯ
                                                                                                                       พระอภัยมณี




                                     อันเกิดมาเป็นมนุษย์และครุฑนาค
                            เรื่องพลัดพรากมีใครเว้นเป็นนิสัย
                            อย่าโศกหนักหักห้ามความอาลัย
                            ให้เห็นในทุกขังเป็นกังวล ฯ
                                                                                                                      พระอภัยมณี




                                     อย่าโกรธขึ้งหึงสาพยาบาท
                            นึกว่าชาติก่อนกรรมทำไฉน
                            เหมือนกุมวงกงเกวียนจนเวียนไป
                            อย่าโทษใครนี่เพราะกรรมจึงจำเป็น ฯ
                                                                                                                       พระอภัยมณี




                                     เมื่อถึงกรรมจำตายวายชีวี
                            ถึงอยู่ที่ไหนไหนก็ไม่พ้น
                            แม้นบุญหลังยังช่วยไม่ม้วยมุด
                            ถึงอาวุธศัสตราดังห่าฝน
                            ก็มิได้ใกล้กลายกายสกนธ์
                            นฤมลอย่าได้แหนงแคลงวิญญา ฯ
                                                                                                                      สิงหไกรภพ




                                    อันรูปเหมือนเรือนโรคโสโครกครบ
                           เครื่องอาศพสูญกลับอัปลักษณ์
                           ล้วนเปื่อยเน่าเก่าลงอย่าหลงนัก
                           ไม่น่ารักรูปนี้เกลียดรังเกียจใจ ฯ
                                                                                                                      สิงหไกรภพ





                                    อันกำเนิดเกิดมาในหล้าโลก
                           สุขกับโศกมิได้สิ้นอย่าสงสัย ฯ
                                                                                                                     พระอภัยมณี




                                    กุศลบุญหนุนส่งประจงช่วย
                           ทำอย่างไรก็ไม่ม้วยอย่ามั่นหมาย
                           ไม่ถึงกรรมทำอย่างไรก็ไม่ตาย
                           ถ้าถึงกรรมทำลายต้องวายปราณ ฯ
                                                                                                                     พระอภัยมณี




                                    แม้กุศลได้สร้างแต่ปางก่อน
                           ไม่ม้วยมรณ์คงจะช่วยมาอุปถัมภ์ ฯ
                                                                                                                     ลักษณวงศ์




                                    ประการหนึ่งซึ่งขาดพระศาสนา
                           ทั้งโลกาเกิดทุกข์จึงยุคเข็ญ
                           ซึ่งจะกลับดับร้อนให้ผ่อนเย็น
                           ก็ต้องเป็นไมตรีปรานีกัน ฯ
                                                                                                                    พระอภัยมณี




                                   อันแก้วแหวนแสนทรัพย์สำหรับแผ่นดิน
                          มีแล้วสิ้นเสียเปล่าไม่เข้าการ
                          อันกุศลผลผลาอานิสงส์
                          จะช่วยส่งสืบสมบัติพัสถาน
                          ใครถือทำจำศีลอภิญญาณ
                          ถึงนิพพานพูนสวัสดิ์อยู่อัตรา ฯ
                                                                                                                  พระอภัยมณี




                                   พวกนักปราชญ์มิได้หลงในสงสาร
                          เห็นร่างกายเกิดมาย่อมสาธารณ์
                          เหมือนโรงร้านแต่พอยังกำบังกาย
                          อันตัณหากล้าหาญคือการโลภ
                          แม้นละโมบแก่กล้าพาฉิบหาย
                          ใครลุ่มหลงปลงใจไม่สบาย
                          มักวุ่นวายการชั่วให้มัวมอม ฯ
                                                                                                                 พระอภัยมณี




                                   ทั้งองค์ฐานรานร้าวถึงเก้าแฉก
                          เผยอแยกยอดทรุดก็หลุดหัก
                          โอ้เจดีย์ที่สร้างที่ร้างรัก
                          เสียดายนักนึกน่าน้ำตากระเด็น
                          กระนี้หรือชื่อเสียงเกียรติยศ
                          จะมิหมดล่วงหน้าทันตาเห็น
                          เป็นผู้ดีมีมากแล้วยากเย็น
                          คิดก็เป็นอนิจจังเสียทั้งนั้น ฯ
                                                                                                                 นิราศภูเขาทอง




                                   คำโบราณท่านว่าอย่าละโมบ
                          ถ้าหลงโลภลาภน้อยจะพลอยหาย ฯ
                                                                                                                 พระอภัยมณี




                                   จึงถือศีลกินบวชสวดกุศล
                          ผู้ใดนิมนต์ปรนนิบัติอธิษฐาน
                          คนผู้นั้นครั้นดับขันธสันดาน
                          ไว้วิมานเมืองฟ้าสุราลัย ฯ 
                                                                                                                 พระอภัยมณี

                                จงตั้งจิตคิดหวังในทางพระ

                       สลัดสละราคาอันพาเหียร

                       คิดปัดเป่าตัดราคาต้องพากเพียร

                       เหมือนกงเกวียนพาหมุนให้วุ่นไป ฯ

                                                                                                       พระอภัยมณี




                                คือตัวสงสารวัฏตัดไม่ขาด
                       ด้วยอำนาจจิตพะวงให้หลงใหล
                       อันปัญญาเหมือนขรรค์ค่อยฟันไป
                       กว่าจะได้ทางประโยชน์โพธิญาณ ฯ
                                                                                                        พระอภัยมณี




                                เมื่อถึงกรรมแล้วก็จำต้องวอดวาย
                       อันความตายมิได้พ้นทั้งธานี ฯ
                                                                                                         ลักษณวงศ์




                                แล้วเทศนาว่าไปในกองทุกข์
                       เหมือนไฟลุกรุ่มร้อนอาวรณ์หวัง
                       แม้นโลภหลงเข้าเมื่อไรก็ไม่ฟัง
                       มันก็ยังเกิดทุกข์เข้าคลุกคลี
                       นี่แลตัวทุกข์สัจสันทัดเที่ยง
                       คิดหลีกเลี่ยงความทุกข์เป็นสุขี
                       เบาปัญญาหยั่งลงให้จงดี
                       คงจะมีความสุขทุกทิวา ฯ
                                                                                                        พระอภัยมณี




                                จะยากเย็นเป็นตายวายชีวี
                       ตามแต่ที่ผลกรรมได้ทำมา ฯ
                                                                                                        พระอภัยมณี




                                จะกำเนิดเกิดกายทั้งชายหญิง
                       ตายแล้วกลิ้งกลิ่นเหม็นกลับเป็นผี
                       ถึงเทพบุตรครุฑาวาสุกรี
                       ก็ย่อมมีทุกข์โศกมีโรคภัย ฯ
                                                                                                        พระอภัยมณี





                               คือรูปรสกลิ่นเสียงเคียงสัมผัส
                      ที่คฤหัสถ์หวงแหนไม่แก่นสาร
                      ครั้นระงับดับขันธสันดาน
                      ย่อมสาธารณ์เปื่อยเน่าเสียเปล่าดาย ฯ
                                                                                                      พระอภัยมณี




                               แม้กุศลผลผลาอานิสงส์
                      จะนำส่งนำสนองให้ผ่องใส
                      แม้นกรรมหนุนขุ่นข้องให้หมองใจ
                      ก็ต้องไปสู่อบายไม่วายตรอม ฯ
                                                                                                      พระอภัยมณี




                      ไม่หุนหันฉันทาพยาบาท
                      นึกว่าชาติก่อนกรรมจะทำไฉน
                      จะฆ่าฟันมันก็ซ้ำเป็นกรรมไป
                      ต้องเวียนว่ายเวทนาอยู่ช้านาน ฯ
                                                                                                      พระอภัยมณี




                               มันไม่แน่แก่ชราทั้งตาหู
                      เนื้อหนังหู่เต็มประดาพาฉิบหาย
                      ก็ย่อมเป็นอนิจจังแก่ร่างกาย
                      ยังไม่ตายดูสมเพชเวทนา ฯ 
                                                                                                     พระอภัยมณี 



ที่มา    ว.สุริยไชย. คำสอนสุนทรภู่. กรุงเทพฯ : ไพลิน, ๒๕๔๔. 
          กรมวิชาการ กระทรวงศึกษาธิการ. หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐานภาษาไทย วรรณคดีวิจักษ์
                       ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑. พิมพ์ครั้งที่ ๓. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ สกสค., ๒๕๕๔.

 

คำสอน "สุนทรภู่" ตอน คำคน

คำคน

                                                  จะพูดจาสารพัดประหยัดปาก
                         อย่าพูดมาเติมต่อซึ่งข้อขำ
                            ความสิ่งไรในจิตจงปิดงำ
                            อย่าควรนำแนะออกไปนอกเรือน ฯ

                                                                                                                                                      สุภาษิตสอนหญิง

                                                         อันอ้อยตาลหวานลิ้นแล้วสิ้นซาก

                            แต่ลมปากหวานหูไม่รู้หาย

                            แม้นเจ็บอื่นหมื่นแสนจะแคลนคลาย

                            เจ็บจนตายนั้นไม่เหน็บเหมือนเจ็บใจ ฯ

                                                                                                                  เพลงยาวถวายโอวาท

                                      แม้นจะเรียนวิชาทางค้าขาย

                             อย่าปากร้ายพูดจาอัชฌาสัย

                             จึงซื้อง่ายขายดีมีกำไร

                             ด้วยเขาไม่เคืองจิตคิดระอา ฯ

                                                                                                                  สุภาษิตสอนหญิง

                                     เป็นมนุษย์สุดนิยมเพียงลมปาก

                             จะได้ยากโหยหิวเพราะชิวหา

                             แม้นพูดดีมีคุณเขาเมตตา

                             จะพูดจาจงพิเคราะห์ให้เหมาะความ ฯ

                                                                                                                   สุภาษิตสอนหญิง





                                       แม้มีคู่ชูชิดสนิทนุ่ม
                              เหมือนห่อหุ้มผ้าทิพย์สักสิบผืน
                              หอมบุปผามาไลยไม่ยั่งยืน
                              ไม่ชูชื่นเช่นรสพจมาน ฯ
                                                                                                                    พระอภัยมณี





                                       ถึงบางพูดพูดดีเป็นศรีศักดิ์
                               มีคนรักรสถ้อยอร่อยจิต
                               แม้นพูดชั่วตัวตายทำลายมิตร
                               จะชอบผิดในมนุษย์เพราะพูดจา ฯ
                                                                                                                     นิราศภูเขาทอง





                                         อันโซ่ตรวนพรวนพันมันไม่อยู่
                               คงหนีสู้ส้อนหมุนในฝุ่นผง
                               แม้นผูกใจไว้ด้วยปากไม่จากองค์
                               อุตส่าห์ทรงทราบแบบที่แยบคาย ฯ
                                                                                                                    เพลงยาวถวายโอวาท





                                         เขาย่อมว่าพูดดีเป็นศรีศักดิ์
                               คงได้ภักษ์ได้ผลมาล้นไหล
                               เหมือนน้ำขึ้นเรือพายสบายใจ
                               เข้าที่ไหนได้ที่นั่นดังพรรณนา ฯ
                                                                                                                     พระอภัยมณี





                                         อันลมปี่ดีแต่เพราะหู
                               ที่จะสู้ลมปากยากหนักหนา ฯ
                                                                                                                   พระอภัยมณี





                                        เหมือนจะรู้ในเล่ห์เสน่หา
                               แต่หากว่าพูดยากเป็นปากหอย
                               เปรียบเหมือนคนจนทุนทั้งบุญน้อย
                               จะกล่าวถ้อยออกไม่ได้ดังใจนึก ฯ
                                                                                                                    นิราศเมืองเพชร





                                        การนินทากาเลเหมือนเทน้ำ
                               ไม่ชอกช้ำดังเอามีดลงกรีดหิน ฯ
                                                                                                                     พระอภัยมณี





                                         ผู้ดีว่าแล้วขี้ข้าไม่ควรพลอย
                               แต่ควรคล้อยมิให้เคืองในเรื่องความ ฯ
                                                                                                                     พระอภัยมณี





                                        เจ้าของตาลรักหวานปีนขึ้นต้น
                               ระวังตนตีนมือระมัดมั่น
                               เหมือนคบคนคำหวานรำคาญครัน
                               ถ้าพลั้งพลันเจ็บอกเหมือนตกตาล ฯ
                                                                                                                      นิราศพระบาท





                                        อันแม่สื่อคือปีศาจที่อาจหาญ
                               ใครบนบานเข้าสักหน่อยก็พลอยโผง
                               อย่าเชื่อนักมักตับจะคับโครง
                               มันชักโยงอยากกินแต่สินบน ฯ
                                                                                                                      สุภาษิตสอนหญิง





                                       แต่คนร้ายหลายลิ้นย่อมปลิ้นปลอก
                              เลี้ยงมันหลอกหลอนเล่นเหมือนเช่นผี
                              อย่าพานพบคบค้าเป็นราคี
                              เหมือนพาลีหลายหน้าระอาอาย ฯ
                                                                                                                      พระอภัยมณี





                                       จะพูดจาปราศรัยกับใครนั้น
                              อย่าตะคั้นตะคอกให้เคืองหู
                              ไม่ควรพูดอื้ออึงขึ้นมึงกู
                              คนจะหลู่ล่วงลามไม่ขามใจ ฯ
                                                                                                                     สุภาษิตสอนหญิง





                                       อันแม่สื่ออย่าได้ถือเป็นบรรทัด
                              สารพัดเขาจะพูดนี้สุดอย่าง
                              แต่ล้วนดีมีบุญลูกขุนนาง
                              มาอวดอ้างให้อนงค์หลงอาลัย ฯ
                                                                                                                      สุภาษิตสอนหญิง





                              ซึ่งซักถามตามระบอบให้ตอบถ้อย
                              เหมือนฟื้นฝอยหาตะเข็บให้เจ็บจิตต์
                              ช่วยเฉลี่ยเกลี่ยไกล่เสียให้มิด
                              ด้วยชอบผิดพระก็รู้อยู่แก่ใจ ฯ
                                                                                                                      สุภาษิตสอนหญิง

ที่มา    ว.สุริยไชย. คำสอนสุนทรภู่. กรุงเทพฯ : ไพลิน, ๒๕๔๔.